Nowe pokolenie twórców współczesnego tańca na Węgrzech

Na początku XXI wieku na Węgrzech doszło do znaczącego zwiększenia dofinansowania oraz zauważalnej poprawy warunków rozwoju i pracy na polu tańca współczesnego. Do tego czasu pierwsze pokolenie twórców tego gatunku tańca rozpoczynających swoją aktywność zawodową w latach osiemdziesiątych ubiegłego wieku tj.  Yvette Bozsik, Iván Angelus, Gábor Goda czy Joseph Nadj, który opuścił Węgry i przeniósł się do Francji by tam budować swoją karierę, funkcjonowało już w obrębie relatywnie stabilnych zespołów lub instytucji oraz przy wsparciu stałego dofinansowania i administracji. W 2001 r., gdy otwarto Narodowy Teatr Tańca, Dom Sztuki Współczesnej Trafó stanowił już ważne centrum węgierskiej progresywnej sztuki, prezentując nie tylko rodzimych ale i zagranicznych artystów, którzy oddziaływali na nią w znaczący sposób. W połowie pierwszej dekady XXI w. niezależny taniec był w szczytowej formie, zarówno pod względem swojej struktury jak i finansów. Ówczesne inicjatywy artystyczne, takie jak np. prowadzone przez Workshop Foundation i zapewniające wsparcie młodym węgierskim artystom Inspirations lub zachęcający do eksperymentowania międzynarodowy festiwal Temp d’Image organizowany przez Trafó, przełamywały tradycyjne reguły i modele funkcjonowania teatru oraz dążyły do większej integracji narzędzi i elementów wizualnych w scenicznej pracy. Zatwierdzona w 2008 r. ustawa dotycząca sztuk performatywnych zagwarantowała fundusze niezależnym podmiotom, co doprowadziło do pojawienia się nowych pracowni tańca oraz zespołów tanecznych, które miały luźniejszą i jednocześnie bardziej stabilną organizację oraz większe perspektywy na rozwój artystyczny i strukturalny. Dłużej funkcjonujące instytucje o bardziej ugruntowanej pozycji mogły pozwolić sobie na przyjmowanie do swoich zespołów młodych adeptów szkół artystycznych i tym samym zapewnić im praktyczne doświadczenie niezbędne do ich dalszego rozwoju na polu choreografii.  W tym czasie założono również ważne organizacje i otwarto nowe sceny, chociaż zjawisko to ograniczyło się właściwie do samego Budapesztu. W wyniku kryzysu ekonomicznego w 2008 r. oraz zmiany rządu w 2010 r.  sektor skupiający przedstawicieli niezależnych sztuk performatywnych stracił jednak dostęp do zagwarantowanych wcześniej przez państwo funduszy, co w efekcie doprowadziło do zatrzymania rozwoju jego struktur. Akademia Tańca Współczesnego w Budapeszcie, uczelnia, której początki sięgają końca lat dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku, wykształciła do tej pory wielu spośród najlepszych i najciekawszych choreografów i tancerzy ostatnich dwóch dekad i stała się placówką o prawdziwie międzynarodowym charakterze przyciągającą na oferowane przez nią studia wielu studentów z zagranicy. Obecnie jednak, kiedy nie może liczyć na praktycznie żadne wsparcie ze środków publicznych, jej działalność polegająca na rozwoju węgierskiej sceny tańca staje się coraz trudniejsza. Nowe pokolenie tancerzy i choreografów z drugiej dekady XXI wieku rozpoczyna swoje kariery zawodowe bez doświadczenia zdobytego przez pracę w stałym lub półstałym zespole, i już na wczesnym etapie artystycznego rozwoju musi samodzielnie odnaleźć swój indywidualny głos i partnerów do pracy. Poza talentem, potrzebują oni szerokiego spektrum dodatkowych umiejętności oraz wiedzy w jaki sposób zaistnieć i jak planować swoją artystyczną karierę w dłuższej perspektywie. Bardzo często ich najdalej idącą ambicją jest dostanie się na studia licencjackie lub podyplomowe na którejś z zagranicznych uczelni. Podobnie jak w przypadku tancerzy i choreografów z innych krajów środkowej i wschodniej Europy, wielu z nich decyduje się na wyjazd zagranicę i pracę przy projektach renomowanych zachodnioeuropejskich zespołów tanecznych, by móc po jakimś czasie wrócić do swojego kraju i za oszczędzone pieniądze rozwijać swoją własną twórczość na miejscu. Ich działalność artystyczna skupia się przede wszystkim na sprawach związanych z ich własnym życiem i najbliższym otoczeniem, a światy jakie kreują na scenie są raczej osobiste i prezentowane w daleki od wyszukanych i ostentacyjnych form sposób. Projekty realizowane przez młodych twórców tańca powstają dzięki różnorodnemu dofinansowaniu i wsparciu. Na Węgrzech najważniejszym źródłem funduszy publicznych pozostaje Narodowy Fundusz Kulturalny, który przyznaje dofinansowanie na rozwój nowych projektów oraz mniejsze sumy na organizacje tournee. Za wyjątkiem kilku instytucji, takich jak np. Narodowy Teatr Tańca czy Trafó, większości organizacji jest bardzo trudno uzyskać fundusze na koprodukcje. W ostatnich 10 latach jedynie kilka węgierskich instytucji zostało partnerami w większych europejskich projektach, co nie tylko pozwoliło im na wynagrodzenie artystów nie funkcjonujących na co dzień w większych strukturach, ale również przyczyniło się do umiędzynarodowienia ich pracy. Jako że scena tańca współczesnego funkcjonuje w głównej mierze w stolicy kraju - Budpeszcie, a i nawet tam pozostaje gatunkiem mocno peryferyjnym, jego twórcy, zarówno ci u progu swojej kariery jak i ci o potwierdzonej pozycji zawodowej, muszą dołożyć wielu starań by dotrzeć do szerokiej publiczności lub przekonać wynajmujących sceny lub inne przestrzenie publiczne, takie jak np. muzea czy centra kultury, do zaprezentowania ich twórczości. Niestety niewielkie budżety oraz ograniczenia w możliwościach programowania stanowią kolejną przeszkodę w próbie przełamania tradycyjnego myślenia o funkcjonowaniu przestrzeni teatralnej. EXCHANGE: CHANGE Młodzi twórcy tańca z Polski i z Węgier.